Meç??

[Ali Fuat Uzun]

Meç denilen Osmanlı kılıcı  hakkında bilgi verebilecek arkadaşlar olursa sevinirim. Nasıl ne zaman ortaya çıkmıştır? Kimler kullanmıştır? Avrupalıların kullandığı bizim de onlardandan aldıktan sonra meç olarak adlandırdığımız rapiere çok benziyen bir bıçağı var. Rapierin ortaya çıkmasından önce osmanlıda bulunan bir kılıç türüydü galiba. Ayrıca resimlerini bulabileceğimiz siteler de söyleyebilirseniz sevinirim.

[Sancar Özer]

Meç fransızca bir  terim. bizde ensiz uzun veya kısa namlulu tek veya iki tarafı keskin kesici ve dürtücü silahlar için kullanılıyor. genellikle meç olarak tanımlanana silahlar batılılaşma sürecinde osmanlı kültürüne giren avrupada "smallsword" denen kılıçlar ve bunların askeri tören kılıcı varyasyonları. ama batılılaşma öncesi düz namlulu silahlar da popüler olmamakla mevcut tabiki. mesela Topkapı Silah skesiyonunda sergilenen Fatih'e ait biri dar ve üçgen kesitli üç kesici ağzı olan balçaksız ve diğeri kısa enli, ikiağızlı namlulu meçler geliyor ilk olarak aklıma. bu silahların veya türk düz silahlarının avrupa'daki benzerleri ile bağıntısı ilginç bir konu. aslen genellikle bu tip kılıç formunun avrupada daha popüler olduğu ve etkinin batıdan doğuya olduğu yönünde düşünülüyor.

Aslına bakılırsa Türkler iki ağızlı düz namlulu formu binyıllar önce kullanmış ve bu form zamanla önce tek ağızlı düz ve daha sonra da tek ağızlı eğri kılıç formuna doğru evrilmiştir. zaman zaman faydalı olduğu(zırh delmek gibi) alanlarda kullanmak üzere bir miktar meç tarih boyunca kültürümüzde az da olsa hep varolmuş olsa dahi daha üstün olan eğri türk kılıcı formu oturduktan sonra nispeten daha iptidai formlara geri dönüş olacağını zannetmiyorum.

[Ali Fuat Uzun]

Bu ismin avrupadan geldiğini bilmiyordum. Bu kılıçlar sadece düz namlulu kılıçlar olmaktan öte o formun aldığı en yüksek nokta.  Tekniği, en başarılı kılıç tekniği diye biliyorum  şu anda. Bu kılıcın ortaya çıkması 16. yy olduğuna göre fatihin meçlerinin olması ilginç değil mi? Bizdeki eski meçlerin  formları oldukça farklı hem balçaksız hem de biraz daha kısalar. Yalnızca cahil spekülasyonu yapıyorum bilgimin olduğu bir konu değil ama bu tarzda bir kılıcın müzelerimiz de az da olsa bulunması ilginç geliyor.  Bu kılıçlarla ilgili internetten hiç resim ya da bilgi bulamadım.  Tarafınızdan bilgilendirilmek isterim.

[Sancar Özer]

Şimdi meç çok genel bir sınıflandırma. basitçe gladiustan smallsworda, bastard sword'a, uzun kafkas kamalarına ve hatta  hint phataları, japon chokutolarına ve çin jianglarına kadar kadar her düz namlulu kılıç girer bu sınıfa. Konuyu netleştirmek açısından siz tür olarak avrupa'daki rapierden smallsworda uzanan düz dar namlulu silahlardan mı bahsetmerk istiyorsunuz?

Ayrıca şunu da unutmamak lazım her kültür eğri ve düz namlulu silahlar üretmiştir. yani illa birinin diğerinden alması söz konusu olmayabilir. Koşut gelişim diye de bir fenomen var etnografyada. Aslında jiang ve rapier gelişimleri de bunun güzel bir örneği.

[Ali Fuat Uzun]

Benim kastettiğim balçaksız rapier inceliğinde biraz daha kısa olan kanuninin yavuzun da sahip olduğu askeri müzede de bulunan tür. Müzelerde meç olduğu yazıyor bu türün. Osmanlıya özgü bir form olduğunu düşünüyorum. Resimlerini bulabilseydim gösterirdim ama..
Meç bütün düz namlulu doğru kılıçları kapsayan bir terim midir yani? Bilgisizliğimi mazur görün. Ben sadece ince rapierler için geçerli bir terim olduğunu sanıyordum doğrusu. O zaman bu kılıçlara 15 16 yy da başka isimler veriliyordu sanırım.

[Sancar Özer]

evet. 19.yy. sonmlarında girmiş literatürümüze ve 20.yy.da aaştırmacılarca tüm düz namlulu silahları nitwelemek için kullanılıyor. Tabii aslında doğru bir yöntem değil bence. düz namlulu silahlara osmanlıda "doğru kılıç" dendiğini bir kaynaktan okuduğumu hatırlasam da buna da tedbirle yaklaşmak lazım bence. söylediğiniz tarzda meçler hakikaten çok zevkli yapılmış ve fakat türk tarihinde çok nadir silahlar. Benim düşücem bu silahların ikincil silah olduğu ve levha zırhları delmeye yönelik oldukları yönünde. form ihtiyaca göre şekillenmiş olabileceği gibi Selçuklu fütühatından önce düz namlulu kılıçlar kullananan fars ve arab kültürlerinden etkili de olabilir. Bu tarz memlüklü kılıçları mevcut.

[Ali Fuat Uzun]

Yani böyle bir türün olması bizi belirgin bir osmanlı delici kılıcı olduğuna götürebilir mi? Gerçi ben kılıç ve yatağanın güçlu bir gelici güce sahip olduğunu düşünüyorum ama.

[Sancar Özer]

Sizin de belirttiğiniz gibi özellikle yelmanı ve eğim açısı sayesinde türk kılıcı etkin bir delici silahtır.

"Meç"lere gelirsek, böyle bir net bir tespiti yapamamızdaki sebep çok az örnek olması ve olan örneklerin de çok az araştırılmış olmasından kaynaklanıyor. Yani (maalesef türk ateşsiz silahları ile ilgili hemen her konuda olduğu gibi) elimizde yeterince veri yok. 

Ama yine de sonuçte elimizde somut örnekler bulunduğuna göre, nadir olmakla beraber batılılaşma öncesi de türklerde delici bir kılıç tipi vardır diyebiliriz.

[Ali Fuat Uzun]

Bir şey buldum:http://www.jstor.org/pss/593079
"A long dagger intended for thrusting rather than cutting, used by turks" cümlesinde kastedilen yatağan değil de "meç" denilen kılıç olabilir mi? Tarife uyuyor gibi. Yatağanın yukardaki cümleye uymadığı kesin.

[Sancar Özer]

tam çözemedim ama anladığım kadarıyla "balas" kelimesinin etimolojik kökenleri ile alakalı bir metin.Yani yazar türk kesici silah çeşitleri hakkında pek malumat sahibi olan biri değil sanırım. klasik bir batılı oryantalist anlam kayması veya tersten anlama, diğer bir değişle "batılı miyopluğu" sözkonusu olabilir burda

zannımca bahsedilen de uzunca bir türk kaması olmalı. malum yapıldığı bölgeye göre bu silahın gayet kısaları olduğu gibi nerdeyse gladius boyutlarına varanları da mevcut. "Meç"ten çok daha yaygın olduklarını da düşünürsek kulağa mantıklı geliyor.

[Kayahan Horoz]

Orleans Dükü tarafından 1840'larda süngü formunda Fransız ordusuna uyarlanan ve bundan sonraki yarım yüzyıl boyunca tüm Batılı ordularda en yaygın süngü formu olarak kabul gören Türk kesici silahı, gerçekten de yatağandır.

Anlaşılan sözkonusu sözlük, Richard Burton'un "The Book of the Sword" adlı eserinden önce hazırlanmış ve sözlüğü hazırlayanlar da (referans olarak ismini vermelerine rağmen) Richard Burton'u tam olarak anlayamamışlar.  Zira, Burton kitabında hem pala ile yatağanı birbirinden çok net olarak ayırır, hem de yatağan formunun özelliklerini açıkça ve doğru olarak anlatır.

[Ali Fuat Uzun]

Klasik dönem padişahlarının hepsinin sahip olduğu bir kılıç türü ama müzelerde çok az miktarda mevcut. Acaba yapımından bu dönemden sonra vazgeçilmiş olması sayılarının az olmasının nedeni olabilir mi?