Kaşık oyma bıçağı

[Fatih KARAKAPLAN]

Herkese merhaba ,

Değerli ustalarım , izin verirseniz bir sorum olacak. Ben başka bir hobi forumunun aktif üyesiyim, ama Cebehane forumunuda ziyaret etmeye çalışıyorum. Bu forumdada çok kıymetli ustalar, üyeler ve bilgiler olduğu için üye olmuştum zamanında , fakat demircilik üzerine bilgi birikimim olmadığı için sadece sizin birikimlerinizden istifade edebiliyorum, ben bir paylaşımda bulunamıyorum, bu sebeple hakınızı helal ediniz. Üye olduğum forumda ahşap kaşıklar konusu geçti ve oldukça ilgi uyanırdı. Ülkemizde ahşap kaşık yapımı için gerekli olan bıçaklardan bulmanın güçlüğünden bahis edildi. Kimi üyelerin yurt dışından sipariş ettiğinden konuşuldu. Bunun üzerine aklıma hemen buradaki ustalarım geldi ve sormak istedim. Acaba aranızda bu kaşık oyma bıçaklarından imal edeniniz varmıdır. Yada imal etmeyi düşünürmüsünüz.

[Bekir Çankırı]

merhaba  Fatih   hoşgeldin .
Fotoğraflar  bıçağın  formu  hakkında  fikir  veriyor  . Isıtma ve dövme  takımları  olan  her  ustamızın  ölçüleri  verilirse   kolayca  yapabileceğini  söyleyebilirim .  ama  önce  sorayım  tahta  kaşık yapımı da   kaybolan  el sanatları  arasında mı  acaba  ?  aksi  halde  gerekli  takımların  üretimini   halen  yapanlar  bulunmalıydı .    Konuyu  biraz  daha  genişçe  anlatıp bizi  bilgilendirirmisin .?

[Fatih KARAKAPLAN]

Teşekkür ederim , hoşbulduk. Tahta kaşık yapımı kaybolan el sanatlarımız arasındamıdır , bence geçimini bu işten sağlayan az insan kalmıştır diyebilirim. Yemek kaşıkları genelde metal , diğer çeşitlerde yine metal ve plastik imal edilmekte genellikle. Arasanız satın almak için hala tahta kaşık bulmanız mümkün olacaktır . Ya hediyelik eşya vasıflarında yada büyücek yemek karıştırmak ve tencereden tabaklara servis etmek için kullanılabilecek vasıflarda kaşıklar bulmak hala mümkün. Ama ben hiç imalatçısına rastlamadım. Belki ülkemizde birkaç atolyede seri üretimi yapılıyor ve yurt geneline dağılıyordur.

Bence sizlere sorduğum bıçak her usta tarafından bir kere satın alındığında bir daha uzun süre ihtihaç duyulmayan bir takım ise (bileylenip kullanılıyorsa) , ve tahta kaşık üretimi günümüzde azalmış durumda ise mevcut ustalar zaten kendi takımlarını kullanıyorlardır , ve tahta kaşık üretimini kimse meslek olarak seçmeyeceği için artık gerekli takımların üretimine gidilmiyordur.  Şimdi bir demirciye kaç kişi gidip kaşık oyma bıçağı soruyordur ki. Bir ıskarpela (ahşap oymacılığında kullanılan takımlar) gibi çok amaçlı yada yaygın kullanılan bir takım da olmadığı için az bulunuyor olması tabiidir.

Ölçüleri ise imal edilmek istenen kaşığın ölçüleri ile orantılı. Sağ el ve sol el için üretilenleri de ayrı. Hobi maksatlı üretilen kaşıklar ise genellikle daha süslü ve dekorasyon özellikleri ön planda. Birkaç örnek vermek gerekirse.

[Sancar Özer]

Fatih bey öncelikle bu çok güzel kaşık resimlerini paylaştıuğınız ve bu yeni ve ilginç alanı bizlere tanıttığınız için çok teşekkür ederim. Bekir ustanın da dediği gibi kaşık oyma bıçağı ilk bakışta bir bıçak ustasının kolayca imal edebileceği bir alet gibi duruyor. Kaşık oyma bıçağı değilse de ince tahta oyma işleri için çok çeşitli bıçakların kullanıldığını gördüm. Tahta oymacılığı memleketimizde halen iş yapan bir sektör olduğu için bu bıçakları da üretenler olduğunu tahmin ediyorum. Aksi takdirde dahi, eminim talep olması halinde bu alana da el atacak birçok usta olacaktır.

[Fatih KARAKAPLAN]

Rica ederim. Bahsettiğiniz ahşap oyma bıçakları ve ıskarpelalar ülkemizde de üretilmekte, bulması da sıkıntılı değil. Hatta Kahramanmaraş ilimiz bu konuda popüler diyebilirim. Sert ağaçlarda oyma yaparken çabuk körelmeyen, ağız yapısı bozulmayan kaliteli çelik takımlar tercih edilmekteler. Ahşap oymacılığı çok çeşitli şekillerde ve alanlarda kullanılan , hala geçerli bir sanatımız ve bu alanda gerek hobi olarak gerekse meslek olarak çalışan çok fazla insanımız var. Çok şükür bu sanatımız henüz kaybolma tehlikesi taşımıyor. Kaşık oyma bıçağı da bir tür oyma bıçağı fakat sadece kaşık oymaya yarayan bir takım olduğu için fazlaca üretildiğini yada talep edildiğini  sanmıyorum. Sizce  tahmini piyasa fiyatı nedir, ne olmalıdır ?

[Bekir Çankırı]

fiyatı için   hemen  tahminde bulunmak  zor  bence  Fatih .  Hangi tür  ağaçların  işleneceğine  bağlı olarak  çeliğin seçimi ,  ısıl işlemi ve   tahmini  sipariş adedine  göre  bir  tahmin yapılabilir  belki .

[Fatih KARAKAPLAN]

Bu bıçağı hobici kullanacak ise , oyma işi için ideal hangi ağacı bulur ise onunla çalışacaktır. Çoğu hobici ahşap sıkıntısı çekiyor malesef. Kaşık için kullanılacak en ideal ahşap ise bildiğim kadarıyla şimşir ağacı. Oldukça sert ve dayanıklı bir ahşabı vardır. Tarak bile yapılır malumunuz ( kel başa şimşir tarak deyimine atfen )... Babalarımızın amcalarımızın çocukluğunda topaçlar (develeme) popüler oyuncaklar iken , birbirlerinin topaçlarını hedef alıp kendi topaçlarını fırlatarak (ucundaki metal parça ile) kırarlarmış. Bu şekilde bir oyun varmış. Dayımın nereden bulduysa bir şimşir topacı varmış ve bütün çocukluğunu bu topaç ile geçirmiş. Uzun lafın kısası , kimse abanoz ile kaşık yapmaz ama sert ağaçlarıda işleyebilecek kondisyonda bir takım olması tercih sebebi olacaktır sanıyorum. Yumuşak ağaçlarla çalışılacak olsa bile en azından çabuk körelmez. Bugün bir de pipo oyma konusunda sıkıntı yaşayan bir üyemiz dert yandı. benzer bir takım onunda işine yarayabilir. Sordum cevap bekliyorum. Miktar olarak çok fazla talep olacağını tahmin etmiyorum 10-15 i ya bulur ya bulmaz ama sormadan da bilinmez tabi. Sizlerin görüşünü almadan "kim kaşık oyma bıçağı ister" diye sormadım kimseye. Cevaplarınız için teşekkür ederim. Kolaylıklar dilerim.

[Bekir Çankırı]

Verdiğin resimdeki profili  uygulayabileceğim  bir  HSS ( hava çeliği )  lama  var  elimde  Fatih . Isıl işlemden sonra  sertlik olarak  yeterli  olup olmadığını da  , doğru  ağız  açısı ve kavisinin  de  yapılıp yapılmadığını  anlamak için  bir   bıçak  hazırlıyorum .

[Fatih KARAKAPLAN]

İlginize çok teşekkür ederim. Çok sevindim . Kolaylıklar dilerim.

[Bekir Çankırı]

You tube videolarından  izlediklerimden  çıkardığım  ölçü ve  model  bu  Fatih . 
Kabaca  uygulamayı da  çam  ağacından bir parçaya  yaptım  . Fikirlerini  bekliyorum

[Sancar Özer]

Helal olsun Bekir usta hızır gibi yetiştiniz ağaç oymacı dostların imdadına.  -^b  Kabzası da çok estetik duruyor oyma bıçağının ayrıca.

[Bekir Çankırı]

Eyvallah  Sancar .  ama  bakalım    asıl  işin erbabı  nasıl bulacak 

[Fatih KARAKAPLAN]

Bekir hocam ellerinize sağlık çok güzel gözüküyor. Bildiğim kadarıyla önce şunu söyleyeyim , çam ahşabı oyma çalışmak için çok ideal bir ahşap değildir. Yapısı gereği pek tecih/tavsiye edilmez bu tür işlerde . Uygun bir ahşapta çok daha başarılı sonuçlar alınacağına eminim. Sancar hocamında dediği gibi çok şık duruyor maşallah.

Ben izninizle takıldığım bir konuyu sorayım. Forumda da tartıştık biraz tam sonuca ulaşamadık , sizler bu konunun ilmini bilirsiniz. Siz yaptığınız bıçağın ağzını dış bükey taraftan açmışsınız. Ben mi yanlış görüyorum bilmem ama benim gönderdiğim fotoğrafta iç bükey taraftan açılmış gibi görünüyor. Ben kendi kendime düşündüm , dedim ki ; kalemtıraş olsun, ıskarpela olsun , ahşap rendesi bıçakları olsun, maket bıçağı ve makas olsun, bu aletlerin bıçaklarının ağızları hep tek taraflı açılıyor ve yanlış gözlemlemediysem yontacağı yüzeye hangi tarafı temas ediyorsa diğer tarafından açılıyor ağızları. Bunun sebebi ahşaba daha rahat dalması , çıkacak talaşı kendi üzerinden atması gibi nedenlermidir acaba , yoksa daha mı rahat bileyleniyor yada imalatı mı daha kolay diye düşündüm içinden çıkamadım. Siz ahşaba temas eden yüzeyden açmışsınız ağzını , yontma işlemine negatif yada pozitif bir etkisi varmıdır ağız açısının ve yönünün.

Yabancı bir kaynakta da dış bükey tarafından ağzı açılmış bir örnek görünce acaba doğrusu bu mudur, yoksa bileyleme kolaylığı açısından mı böyle imal etmeyi tercih etmişler acaba diye düşünmedim değil. Yabancı kaynaktan gördüğüm bıçakların bir farklı özelliği de bıçakları biraz daha uzun ve uç kısımları daha kıvrık idi. Özellkle öyle yapılmışlar sanırım. Resimlerini göndereyim.







Bu arada üyelerimize sordum, almayı düşünenler var (şu an için 4 üye talep için mesaj yazdı).  Resimden göründüğü kadarıyla beğeni aldı yaptığınız prototip. Bekir hocam çok teşekkür ederim , ilgilendiniz , ilgilenmekle kalmadınız bir de prototip imal ettiniz. Bir de işin olursa fiyat kısmı var.  Bu tür ayrıntıları özel mesajla konuşmak gerekir sanırım. Ben bir kez daha teşekkür ederim size. ALLAH'a şükürler olsun hep güzel insanlar çıkarıyor karşıma. Sağlıcakla kalın.

[Bekir Çankırı]

Kesici ağızın  içte de dışta da olduğu  örneklere ,  yabancı kaynaklarda  ben de rastladım  Fatih.              Bıçağa   başlamadan   önce  iki şekilde de  bilediğim  ayrı  çeliklerle   bir  ön çalışma  yaptım , kaşığın  bıçakla temasta olduğu  dış bükey kısma  açtığım  ağız  , sap ekseni etrafında hafifçe döndürerek  yapılan  kesme  işleminde  dalma ve takılma yapmadan talaşı  rahatça kaldırıp  , kaşık içinde  düzgün ve temiz kavisli bir yüzey  bıraktı. 
Benim  kaşık yontmadaki  acemiliğimden de olabilir ama  ters taraftaki ağız  hafif te olsa dalma  yaptı  ve tırtıklı yüzey  çıkardı . Ben bu yüzden  bileme ağzını  dışbükey  tarafta yaptım .
Şimdi ,   bu ilk modelin  kullanışlı  olup olmadığını  , kesme ağız  yönünü , kavis  çapı  formunun  ve  boyunun ölçülerini  ve  kesme  ağzı ömrünü  deneyerek  bizi bilgilendirip yönlendirecek , özellikle  ithal  bıçak  kullanan  bir  forum  üyenizin  adresine  kargolanmayı  bekliyor  yardımını  bekliyorum .

[Fatih KARAKAPLAN]

Bekir hocam , ben üyelerimizden bu konuda (ve ahşap oymacılığı konusunda) deneyimli , ve resmini gönderdiğim ithal bıçaklardan kullanan Hadi abinin adres ve telefon bilgilerini özel mesaj olarak gönderiyorum. Kendisiyle az önce telefonda görüştüm. Kendisindeki bıçak Murat abiden ödünç alındığı için bir bıçak ta kendisi alabileceğini belirtti. Başka bir üyemiz dün Eminönü'de aramış fakat bulamamış kaşık oyma bıçaklarından. Onu da listeye yazıyoruz. İstanbulda aktif üyelerimiz fazla. Görmek isteyenler Hadi abiyi bulacaklardır. Keşke biraz daha önce bu konuda konuşmuş olsaydık. Kısa bir süre önce İstanbul buluşması gerçekleşti. Buluşmada hep beraber incelerlerdi. Kısmet değilmiş.

Bu bıçakların Sağ ve sol el için olanları var demişim. Şöyle bir düzeltme yapayım. Bıçak ağzı gövdenin sağında veya solunda olmasına göre , her iki bıçak ta sağ el ile kullanılabiliyor, birinde bıçağı çekerek diğerinde ise itertek kullanıyorsunuz. Dün gönderdiğim ilk iki resim bu durumu açıklıyor.

Tekrar teşekkürler. Çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.