Selam'ün Aleyküm,
Foruma yeni katıldım, çok güzel bir site, çok güzel paylaşımlar, bu siteyi açanlardan Allah razı olsun inşaAllah.
Kalkanınız hayırlı olsun Gökmen bey.
Ağaç dalları veya kamıştan yapılan metal göbekli kalkanların daha çok törensel işlevde olduğuna inanıyorum ben. Ok'un haricinde bir savunma aracı olarak bu tip kalkanların çok zayıf olabileceğini düşünüyorum. Kılıç darbeleri, mızrak saplanmaları, balta ve savaş çekici darbeleri yada ateşli silahların kurşunlarına karşın dayanıklılık.. Osmanlı minyatürlerinde de çok gördüğümüz, kontraplak'tan imal edilen, kat-kat tutkallanan, hatta darbelere ve koruma amaçlı özel şekiller verilebilen lamine kalkanların koruma gücü daha fazladır..Nitekim 15.yy-16.yy gibi zamanlarda avrupa'da çok fazla yaygınlaşan bir kalkan tipi bu. Çok farklı şekillerde olanları mecvut. Aslında ahşap yapılı kalkanlar'ın kontraplak ataları arasında antik yunan hoplit kalkanları ile roma ''scutum'' kontraplak kalkanlar arasındaki bağ kopmadan 16.yy-17.yy yoğun kullanım alanı bulan ve genelde ''macar tipi'' denen kalkanlarla devam etmiş gibi. Çin ''terracotta'' savaşçılarına atfen yapılan m.ö. 200'lere tarihlenen Qin hanedanlığı'na ait heykel askerlerin ellerinde de geniş kavisli kalkanlardan var, bunlar yapıştırılmış lamine kontraplak da olabilir, nitekim asya tipi yaylardaki tutkal kullanım bilgisi ile de uzak olmayan bir konu.. Aynı şekilde antik mısır'da da kanımca kullanılmış bir kalkan türü..
Lamine kontraplak kalkanlar sağlamlığı açısından kale kuşatmalarında çok yaygın kullanılmışlar, 15.yy-16.yy devri özellikle avrupada ''pavise'' ismi ile yayılan değişik boyutlarda, piyade-süvari kalkanları ağır piyade silahları-güçlü tatar yaylarına karşı ve ilk devir ateşli silahlarla da aynı zamanda kullanılmışlar..Roma kontraplak scutum kalkanların devamında şekil 3.yy'dan itibaren oval ve büyük yuvarlak hale gelse de bu teknik kopmadan devam etmiş ve ortadoğuya bence sasanilere-orta asya'ya da zamanla yayıldı.. Bizans'ın ''skutatoi'' piyadelerinin isminin de latince kalkan demek olan ''scutum'' dan geldiğini okumuştum. Skutatoi'ler de uzun mızraklı ancak roma lejyonerleri gibi kalkan formasyonu yaparak da savaştığı bilinen orta sınıf piyadeler. 1071'de bu piyadelerin Sultan Alparslan'ın askerlerini yakın dövüşte çok uğraştırdığını düşünüyorum.
Emevi ve Abbasi devirlerinde müslüman ordularında nasıl kompozit yaylar farklı silahlar benimsenip kullanıldıysa kontraplak tip kalkanlar da bundan nasibini almış olmalı. Nitekim Ortadoğu'dan el yazmaları-süslemeler-kapartmalar da norman ''kite'' denen tipte kalkanların müslümanlarca da kullanıldığının kanıtları var. Ben yuvarlak şekilli kontraplak yapılı ve preslenerek dışabükey şekil ve dolayısıyla mukavemet verilen, kullanımda kullanan kişiyi saran bir de formu olan, gerektiğinde demir parçalar çivilenerek daha güçlü hale getirilen ve kale kuşatmalarında da yaygın kullanım alanı bulan bir kalkanın varlığına daha çok inanıyorum. Bence aynı yöntem erken devir Osmanlı'larda da aynen devam etti ancak çoğunluğu törensel formlu ve görüntü odaklı, bakır göbekleri tombaklanan, çok ince söğüt dallarından yapılan kalkanların haricindeki daha kalın dallardan, sert iri kamışlardan oluşturulan, demir çerçeveli ve ızgaralı sağlam olanlarının bile benim görüşüm ki savaşta kullanımının az olduğudur..
Mukavemet için şekillendirilebilen kontraplak kalkanlar geliştirildikleri roma devrinden itibaren hiç kesintiye uğramadan islam askeri kalkanlarını-selçukluyu ve osmanlı'yı etkilemiştir..Osmanlılar'ın kanat şekilli rumi tip veyahut-macar tipi kontraplak kalkanları bizans'tan, balkanlardan, orta avrupa'dan alıp, kabul edip geliştirerek kullandığını düşünüyorum. Zaten görsel kaynaklarda savaş betimlemelerinde ister minyatürler isterse batılı kaynaklarda, bu kontraplak kalkanların kullanımı çok daha fazladır..Hem mantıklıdır da, çünkü yapım tekniğinden dolayı güçlüdürler. Lamine yapıştırılmış olmaları hem esneklik hem de preslenmek yoluyla şekil verilerek çok güçlü hale getirilebilmelerine de imkan vermektedir.. Aynı teknikle yapılan ''pavise'' denen özellikle kale kuşatmalarında-ağır crossbow'lu piyade için, ilk dönem ateşli silahlardan el topları kullanan askerler için de bir sabit savunma duvarı da olarak kullanılmış kalkanlardır.. 15.yy-16.yy Osmanlı'nın avrupa'daki fetihlerinde karşılaştıkları ağır darbe verici silahlara karşın bu kalkanlar hızla Osmanlı'da benimsenmiş, geliştirilmiş olabilir.. Ağır kargıların, savaş çekiçlerinin, güçlü crossbow'ların kullanıldığı bir zaman da kontraplak kalkanlar tüm avrupa'da-rusya'da hakim kalkandır.. Yüzeyleri demir kaplanarak ateşli silahlardan korunma sağlanan, yada devasa boyutlarda savaş arabarı hatta topları dahi düşman saldırılarından örtmek üzere kullanılmış örnekleri mecvuttur..
Metal göbekli, ağaç dalları-kamıştan imal edilen kalkanların detaylı testlerini yapsak kıyaslama ile de çok değerli veriler elde edebiliriz..
Osmanlı savaş kalkanları (164403 defa okundu)