ZANAATTAN SANATA Fenn-i Esliha-i Cariha

Genel olarak kesici silahlar ve özellikle de kılıç, çağlar boyunca göğüs göğüse mücadelenin en gözde silahı olarak, büyük bir özen ve ustalıkla üretilmiş ve yine aynı ustalıkla kullanılmış. Zamanla işlevini ateşli silahlara devretmiş, ama sembolik değerini hiç kaybetmemiş; bugün hala resmi törenlerde subaylar tarafından gururla taşınıyor.

Eski ustaların birer sanat eseri haline getirdikleri bu zanaat ürünleri bugün koleksiyonların baş köşesindeki yerlerini alırken, özellikle Batı’da yetişen yeni ustalar geleneği geleceğe taşıyor ve çağların birikimini günümüzün modern teknolojisiyle harmanlayarak yeni sanat eserleri üretiyorlar.

Bu alanda çok köklü ve çok değerli bir kültür mirası devralmış olmamıza rağmen, ülkemizde ilgisizlik bilgisizlikle atbaşı gidiyor. Çoktan işlevini yitirmiş ve uygulamada her yerinden delinmiş bir yasa ile, ateşli silahlardan bile daha ağır yasaklamalar hala yürürlükteyken bu durumu yadırgamamakla birlikte, değiştirmeye çalışmak bu sitenin kuruluş amacıdır.

İlgi duyanlara bilgi sunmak, bu yolla ilgiyi artırmak ve bu topraklarda sönmeye yüz tutmuş bir ateşi tekrar canlandırmak için herkesi Cebehane'de bir gezintiye davet ediyoruz.

Algılarımızı sınamak için, bir de bulmacamız var bu sayfamızda: aşağıda gördüğünüz iki kılıç arasındaki dokuz farkı bulabilir misiniz?

Bulmaca

1. Üstteki, bugün Türk Silahlı Kuvvetleri'nde subaylar tarafından kullanılmakta olan tören kılıcıdır. Hikayesi ikiyüz yıllıktır; Nizam-ı Cedid hareketi kafaları değilse de kılıçları değiştirmeyi başarmış ve 1806 yılında orduda Türk kılıcının kullanımı yasaklanmış, yerine Batılı ordularda kullanılan biçimdeki kılıçlar getirilmiştir. 1826 yılındaki "olay"dan sonra da, eskiye ait ne varsa artık adı bile anılmaz olmuş, askeri fabrikalarda seri olarak üretilen Batı tarzı kılıçlar adeta Batılılaşma'nın delili olarak Türk subaylarının belini süslemiştir.

Alttaki ise, bugün ABD ordusunun "Marines" olarak adlandırılan seçkin birliklerine bağlı subaylar tarafından kullanılmakta olan tören kılıcıdır. Onun hikayesi de ikiyüz yıllıktır; 1805 yılında, Birinci Berberi Savaşı'nı ABD'nin zaferiyle sonlandıran Derne çarpışmasının anısına, Karamanlı Hamit Bey tarafından yüzbaşı Presley O'Bannon'a hediye edilen Memluk kılıcı model alınarak yapılmıştır ve 1825 yılından beri tüm Marine subayları tarafından gururla taşınmaktadır.

2. Gerisi teferruattır.

Ivan Kirpichev

Rusya'da "bulat" adıyla bilinen pota çeliği, 1850'lerde Anosov'la yeni bir çıkış yapmış ve fabrikalarda bu çelikten üretilen kılıçlar, o dönemde büyük bir şöhret edinmişti. Pota çeliğine duyulan ilgi ve merakın günümüzde yeniden artmasıyla birlikte, Rusya'da bu konu üzerinde çalışanlar arasında öne çıkan Ivan Kirpichev, çıtayı daha da yükseltmek için modern metalbilimin de desteğiyle sürekli araştırıyor, denemeler yapıyor, paylaşıyor. Kirpichev Usta, Cebehane'mize gönderdiği Bulat: Varsayımlar ve Denemeler başlıklı makalesinde bize konu ile ilgili kendi kişisel yaklaşımını aktarırken, çalışmalarından da örnekler sunuyor; mutlaka okumalısınız.

Kevin Cashen

Yılların birikimi ile edinilmiş sağlam bir metalürji bilgisi temeli üzerinde, modern teknolojinin tüm imkanlarından yararlanarak ortaya koyduğu, her biri birer sanat eseri sayılabilecek güzellikteki çalışmalarıyla Kevin R. Cashen, günümüzde kılıç ustalığının Batı'daki en önemli temsilcilerinden biri olarak kabul ediliyor. Geleneksel kabullere eleştirel yaklaşımlarıyla bilinen Cashen Usta, ülkemizde yeniden kıvılcımlanan bu eski ateşin parlamasına katkıda bulunmak için kaleme aldığı Çelik Seçimi başlıklı makalesinde, geleneksel ve modern yaklaşımların üretim sürecine etkilerini kullanılacak malzeme yönünden ele alıyor; mutlaka okumalısınız.

Anna Feuerbach

Arkeometalürji alanında uzman olan ve Orta Asya'daki pota çeliği üretimini konu alan doktora tezi için 1994-1996 yıllarında Merv'deki, 1999-2000 yıllarında da Kislovodsk'daki kazılara bizzat katılmış olan antropolog Dr. Anna Feuerbach, sitemizde yayınlanmak üzere kaleme aldığı Dımışki Pota Çeliği ve Eski Ustalar isimli makalesinde, Batı dünyasında günümüze kadar süregelmiş olan bazı kabullerin yanlışlığını arkeolojik bulgularla ortaya koyarken, konuyla ilgili daha ileri araştırmalara da yol gösteriyor; mutlaka okumalısınız.

Manouchehr Khorasani

Tarih boyunca İran coğrafyasında kullanılmış olan kesici silahlar konusunda günümüzün en yetkin kalemlerinden biri kabul edilen ve 2006'da yayınlandığında "alanında bugüne kadar yayınlanmış en kapsamlı eser" olarak övgüler alan Arms and Armor from Iran isimli dev eserin yazarı Manouchehr Moshtagh Khorasani, sitemize gönderdiği Şemşir; İran Kılıcı isimli makalesinde öncelikle "şemşir" (=şimşir) kavramına açıklık getiriyor, ardından da bir zamanların o çok ünlü kılıçlarının yapıldığı pota çeliğinden bahsediyor; mutlaka okumalısınız.